ШИНЭЭР БАТЛАГДСАН ХӨДӨЛМӨРИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ ТҮҮНИЙ ОНЦЛОГ БОЛОН ӨӨРЧЛӨЛТҮҮД

1.ЗАРЧМЫН ШИНЖТЭЙ ӨӨРЧЛӨЛТҮҮД

2.ХӨДӨЛМӨРИЙН ГЭРЭЭНИЙ ХУГАЦАА

3.ХӨДӨЛМӨРИЙН ГЭРЭЭНИЙ ТӨРӨЛ

4.АЖИЛ ОЛГОГЧИЙН  ЭРХ, ҮҮРЭГ

5.АЖИЛТНЫ ЭРХ, ҮҮРЭГ

6.АЖИЛ, АМРАЛТЫН ЦАГ

7.ЦАЛИН ХӨЛС, ОЛГОВОР

8.САХИЛГЫН ШИЙТГЭЛ, ХАРИУЦЛАГА

9.ХӨДӨЛМӨРИЙН ГЭРЭЭГ ДУУСГАВАР БОЛГОХ,ЦУЦЛАХ

1.ЗАРЧМЫН ШИНЖТЭЙ ӨӨРЧЛӨЛТҮҮД
1) Хөдөлмөрийн харилцаа үүсэх нөхцөл /ХтХ.41/  Гүйцэтгэх ажил үүрэг  Цалин хөлсний хэмжээ  Хөдөлмөр эрхлэлтийн бусад нөхцөл  Ажил үүрэг гүйцэтгэж эхэлснээр
2) Ажлын байран дахь бэлгийн дарамт болон бусад төрлийн дарамт, шударга бус байдлыг хориглосон /ХтХ.7/
 Үгээр, биеэр, цахимаар болон бусад аливаа хэлбэрээр бие махбод, сэтгэл зүйн болон бэлгийн дарамт үзүүлэх.  Хүчирхийлэл үйлдэх.  Заналхийлэх замаар ажлын байрны тэвчишгүй орчин үүсгэхийг.
• Аж ахуйн нэгж, байгууллагын удирдлага • Дээд шатны албан тушаалтан • Хууль хяналтын байгууллага • Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комисс • Шүүх
Зөрчлийн тухай хууль 6.26.2-д зааснаар торгууль ногдуулна.
3) Хөдөлмөрийн гэрээнд барьцаа хэрэглэхийг хориглосон /ХтХ.10/

 Мөнгө ✖

 Үнэ бүхий зүйл ✖

 Боловсролын баримт бичиг ✖

 Мэргэжлийн үнэмлэх ✖

 Хөдлөх болон үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээ ✖

 Хувийн бичиг баримт ✖
4) Ажил олгогч хүүхэд хамгааллынбодлогыг хэрэгжүүлэх /ХтХ.43.3/
 Жирэмсэн эмэгтэй, гурав хүртэлх насны хүүхэдтэй ажилтан өөрөө зөвшөөрөөгүй бол: -илүү цагаар ажиллуулахыг хориглосон/ХтХ 91.4/ -шөнийн цагаар ажиллуулахыг хориглосон/ХтХ 88.5/ -албан томилолтоор ажиллуулахыг хориглосон/ХтХ 141.1/  Хөхүүл хүүхэдтэй ажилтныг хүүхдээ хөхүүлэх өрөөгөөр хангах арга хэмжээг өөрийн боломжоор авах /ХтХ.136.3/ .  Жирэмсэн эмэгтэй, гурав хүртэлх насны хүүхэдтэй ажилтан ажил үүргээ гэрээсээ, эсхүл зайнаас гүйцэтгэхээр ажил олгогчтой харилцан тохиролцож болохоор хуульчилсан/ХтХ140.3/.
5) Ажилтны ажлын байрыг хэвээр хадгалах/ХтХ 60/
 Жирэмсний болон амаржсаны амралттай, хүүхэд асрах чөлөөтэй/ХтХ60.1.3/.
 Хугацаат цэргийн жинхэнэ алба хааж байгаа /ХтХ60.1.7/.
 Заасан хугацаа дуусгавар болсноос хойш ажлын 15 өдрийн дотор ажилтан ажилдаа ороогүй.  Уг хугацааг сунгах хүндэтгэн үзэх шалтгаан бүхий хүсэлт гаргаагүй. Ажил олгогчийн ажлын байрыг нь хадгалах үүрэг дуусгавар болох/ХтХ 60.2/
7) Хөдөлмөрийн хууль тогтоомжийн биелэлтийн хяналтыг улсын байцаагч хэрэгжүүлдэг болсон /ХтХ.161.1/
6) Ажлаас халагдсаны тэтгэмжийг нэмэгдүүлсэн  /ХтХ.82/  Тухайн байгууллагад 6 сараас 2 жил ажилласан бол 1 ба түүнээс дээш сарын үндсэн цалин.  Тухайн байгууллагад 2-5 жил ажилласан бол 2 ба түүнээс дээш сарын үндсэн цалин.  Тухайн байгууллагад 5-10 жил ажилласан бол 3 ба түүнээс дээш сарын үндсэн цалин.  Тухайн байгууллагад 10 буюу түүнээс жил ажилласан бол 4 ба түүнээс дээш сарын үндсэн цалин.
ТЭТГЭМЖ
 Хөдөлмөрийн хяналтыг хэрэгжүүлэгч хөдөлмөрийн хяналтын улсын байцаагчийн тухай хуульчилсан.  Хөдөлмөр хяналтын улсын байцаагч нь Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуульд заагдсан болон бусад бүрэн эрх, үүргийг хүлээнэ.

2.ХӨДӨЛМӨРИЙН ГЭРЭЭНИЙ ХУГАЦАА
ХӨДӨЛМӨРИЙН ГЭРЭЭНИЙ ХУГАЦААНЫ ТӨРӨЛ ХУГАЦАА
Дагалднаар ажиллах хөдөлмөрийн гэрээ /ХтХ.62.1/ Зорилго: Ажилтанд ажлын дадлага, ур чадвар эзэмшүүлэх. Дадлага, туршлагатай ажилтныг дагалдан ажиллуулахаар байгуулах гэрээ.
Ердийн дагалдан 3 сар хүртэл (нэг удаа 3 сараар сунгах) Нарийн мэргэжлийн дагалдан 2 хүртэл жил (нэг удаа 1 жилээр сунгах)
Дагалднаар суралцах хөдөлмөрийн гэрээ /ХтХ.63.1/ Талууд: Ажил олгогч, дагалдан суралцах ажилтан, сургалтын байгууллага. Зорилго: Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын суралцагчид мэргэжлийн боловсрол эзэмшүүлэх, онолын мэдлэгийг практик дадлагатай хослуулах, ажлын дадлага, ур чадвар эзэмшүүлэх. 3 хүртэл жил Туршилтаар ажиллуулах хөдөлмөрийн гэрээ /ХтХ.50.1.2, 64.1/ Зорилго: Ажил олгогч ажилтныг ажилд авахдаа тухайн ажлын байранд тавигдах шаардлагыг хангах эсэхийг нь шалгах. 3 сар хүртэл (нэг удаа 3 сараар сунгаж болно) Улирлын шинжтэй ажил гүйцэтгүүлэх /ХтХ.50.1.3/ * Улирлын шинжтэй ажил үүргийг байнга эрхэлдэг ажилтантай хугацаагүй хөдөлмөрийн гэрээ байгуулна Харилцан тохиролцож Ажлын байр нь хадгалагдаж байгаа ажилтны оронд ажиллуулах /ХтХ.50.1.4/ Харилцан тохиролцож Түр ажлын байранд ажиллуулах /ХтХ.50.1.5/ Харилцан тохиролцож Санхүүжилт, хийгдэх ажлын цар хүрээтэй холбоотой цаг хугацаагаар хязгаарлагдсан ажил үүрэг гүйцэтгүүлэх /ХтХ.50.1.6/ Харилцан тохиролцож Ажлын бүтэн бус цагаар ажиллуулах хөдөлмөрийн гэрээ /ХтХ.66/ * Ажлын бүтэн цагаар ажиллаж байгаа ажилтнаас бага буюу долоо хоногт 32-оос илүүгүй цаг ажиллаж байгаа этгээдийг “Ажлын бүтэн бус цагийн ажилтан” гэнэ. Харилцан тохиролцож Онцгой нөхцөл бүхий хөдөлмөрийн гэрээ /ХтХ.65/ Зорилго: Өмчлөгч буюу түүнээс эрх олгогдсон этгээд нь өмчлөх эрхийнхээ тодорхой хэсгийг ажилтнаар дамжуулан хэрэгжүүлэх, аж ахуйн нэгж, байгууллагын гүйцэтгэх удирдлагын түвшний ажил үүрэг гүйцэтгүүлэхээр байгуулах гэрээ. Харилцан тохиролцож
Ажилтан үндсэн ажлын цагаас бусад цагт үндсэн ажил олгогчоос өөр ажил олгогчтой зэрэгцсэн хөдөлмөрийн гэрээ байгуулж болох бөгөөд энэ тохиолдолд үндсэн ажил олгогчдоо мэдэгдэх үүрэгтэй.
3.ХӨДӨЛМӨРИЙН ГЭРЭЭНИЙ ТӨРӨЛ
Зэрэгцсэн хөдөлмөрийн гэрээ/ХтХ57/
Ажилтны мэдэгдэх үүрэг
Ажилтны зөвшөөрөл авах үүрэг
 Ажилтан үндсэн ажил олгогчтой онцгой нөхцөл бүхий хөдөлмөрийн гэрээ байгуулсан;  Үндсэн ажил олгогчтой ижил төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг, эсхүл зах зээлд өрсөлддөг аж ахуйн нэгж, байгууллагад ажиллах бол;  Ажилтан цахилгаан, дулааны эрчим хүч, нийтийн усан хангамж, олон улс, хот хоорондын болон хот, суурин газрын нийтийн тээвэр, тусгай зориулалтын тээвэр, цахилгаан холбоо, төмөр зам болон иргэний нисэхийн хөдөлгөөний удирдах алба зэрэг хүн амын аюулгүй байдал, эрүүл мэнд, тав тухтай орчинд амьдрах эрхийг хангахтай холбоотой ажил үүрэг гүйцэтгэдэг бол;
Ажлын цаг: Ажилтны ажлын цагийн дээд хязгаар нь 56 цагт багтах ёстой /ХтХ84.4/
3.ХӨДӨЛМӨРИЙН ГЭРЭЭНИЙ ТӨРӨЛ
ГЭРЭЭНИЙ ТӨРӨЛ ТАЙЛБАР
Иргэд хооронд байгуулах /ХтХ.69/
Хувь хүн хоорондоо хөдөлмөрийн гэрээ байгуулж болохоор заасан бөгөөд хөдөлмөрийн гэрээнд ажил, амралтын цагийн горим тогтоохдоо ердийн ажлын цагийн хязгаарыг баримтална.
Туслах малчин, гэрийн үйлчилгээний ажилтан, тэдгээртэй адилтгах ажилтантай байгуулах /ХтХ.71/
Зорилго: ажил олгогчийн гэрт, эсхүл ажил олгогчийн өмчлөлийн болон эзэмшлийн байранд нь байрлаж ажиллахаар байгуулсан гэрээ. * Дээрх онцлог шинж бүхий ажил үүргийг гүйцэтгэж байгаа этгээдтэй заавал хөдөлмөрийн гэрээ байгуулна.
Гэрээсээ ажиллах ажилтны хөдөлмөрийн гэрээ /ХтХ.67/
Зорилго:Ажилтан ажил олгогчийн үйл ажиллагаа явуулдгаас өөр газарт, гэрээсээ, эсхүл өөрийн сонгосон байршилд ажил олгогчийн удирдлага, хяналтын доор ажил үүрэг гүйцэтгэж цалин хөлс авахаар байгуулсан гэрээ * Гэрээсээ ажиллах ажилтанд ХтХ-ийн ажил амралтын цаг хамаарахгүй
Зайнаас ажиллах ажилтны хөдөлмөрийн гэрээ /ХтХ.68/
Зорилго:Ажил олгогч нь ажилтныг ажил үүргээ зайнаас цахим сүлжээгээр байнга, эсхүл хэсэгчлэн гүйцэтгэхийг зөвшөөрч, түүнтэй зайнаас ажиллуулахаар байгуулсан гэрээ.
3) Ажил олгогч цалинг хоцроовол алданги төлөх үүрэг /ХтХ.124/
Ажил олгогч цалин хөлсийг олгох өдөр олгоогүй, хоцорч олгосон бол хугацаа хэтэрсэн хоног тутам олгох ёстой цалингийн 0.3%-тай тэнцэх алданги тооцож ажилтанд нөхөн төлөх.
4. АЖИЛ ОЛГОГЧИЙН  ЭРХ, ҮҮРЭГ/ХтХ 43/ 1) Ажил олгогчийн ажил байдлын тодорхойлолт авах эрх /ХтХ.51/ Ажил олгогч ажилтныг ажилд авахдаа шаардлагатай гэж үзвэл тухайн ажилтны өмнөх ажил олгогчоос ажил байдлын тодорхойлолт авах.
2) Ажил олгогчийн тодорхойлолт гаргаж өгөх үүрэг/ХтХ.83.7/
Ажил олгогч нь ажилтны гаргасан хүсэлтэд үндэслэн цалин хөлс, ажилласан хугацаа, эрхэлж байсан ажил үүргийн талаарх тодорхойлолтыг ажлын таван өдөрт багтаан үнэн зөв гаргаж өгөх үүрэгтэй.
Ажилтан нь тодорхойлолтыг заасан хугацаанд гаргаагүй, эсхүл буруу, дутуу гаргаснаас ажилтанд хохирол учирсан бол ажилтан хохирлоо нөхөн төлүүлэхээр нэхэмжлэх эрхтэй.
6) Ээлжийн амралтын тооцоог хийх үүрэг /ХтХ.110.3/
5) Ажил олгогч хөдөлмөрийн дотоод журмыг заавал танилцуулах үүрэг /ХтХ.122.1-122.2/
 Хөдөлмөрийн дотоод журмыг заавал ажилтны төлөөлөгчийн саналыг харгалзан баталж, мөрдүүлэх.  Шинээр баталсан, нэмэлт өөрчлөлт оруулсан Хөдөлмөрийн дотоод журмыг нийт ажилчдад танилцуулах, харагдах газар байршуулах.
Хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцаа нь дуусгавар болж байгаа ажилтанд ногдох ээлжийн амралтын тооцоог хийж олгох.
4. АЖИЛ ОЛГОГЧИЙН  ЭРХ, ҮҮРЭГ/ХтХ 43/
4) Ажил олгогчийн цалингийн задаргааг өгөх үүрэг /ХтХ.104.3/
Ажил олгогч ажилтанд цалин хөлс олгох бүрд тухайн хугацаанд олговол зохих цалин хөлсний бүрэлдэхүүн, суутгалын хэмжээ, түүний үндэслэл, олгосон цалин хөлсний хэмжээг бичгээр, эсхүл цахим хэлбэрээр мэдэгдэнэ.
5.АЖИЛТНЫ ЭРХ, ҮҮРЭГ/ХтХ42 / 1) Ажилтан ажил үүргээ гүйцэтгэхээс татгалзах эрх /ХтХ.54.1/
2) Үл өрсөлдөх үүрэг /ХтХ.72/ 
Тодорхой хугацаанд ажил олгогчтой шууд өрсөлдөгч этгээдэд ажиллахгүй байх; Онцгой нөхцөл бүхий хөдөлмөрийн гэрээтэй ажилтан Ажилтан өөрөө ажил олгогчтой шууд өрсөлдөх үйл ажиллагаа эрхлэхгүй байх
Үйлдвэрлэл, бизнесийн нууцыг хамгаалах зорилготой ажил олгогч
 Ажилтны болон гуравдагч этгээдийн амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учруулж болзошгүй нөхцөл байдал үүссэн

 Ажил олгогч хуулиар тогтоосон илүү цагийн дээд хэмжээг хэтрүүлэн ажиллахыг шаардсан

 Ажил олгогч ажилтны цалин хөлсийг олговол зохих өдрөөс хойш 30 хоногийн хугацаанд олгоогүй
❑ хөдөлмөрийн сахилгын шийтгэл ногдуулах ✖

❑ ажлын байрыг нь хэвээр хадгалах ✔
6.АЖИЛ, АМРАЛТЫН ЦАГ
1) Долоо хоногийн ажлын дээд хязгаар /ХтХ.84.4/
2) Нэг ээлжийн ажиллах цаг /ХтХ.87.3/
Долоо хоногийн ажлын дээд хязгаар нь 56 цагаас илүүгүй байх бөгөөд өдөрт ажиллах илүү цагийн хязгаар нь 4 цагаас илүүгүй байна.
Нэг ээлжээр ажиллах ердийн ажлын цагийн үргэлжлэл нь 8 цаг байх бөгөөд ажлын цагийн үргэлжлэлийг 4 цагаас илүүгүй цагаар уртасгаж болно. Энэ тохиолдолд ажилтан долоо хоногт 40 цагаас илүү ажилласан бол илүү ажилласан цагийн хөлсийг олгоно.
Дараах тохиолдолд ээлжээр ажилладаг ажилтанд хуульд заасан нэмэгдэл хөлс олгохгүй:  Ажилтны ажиллах ээлж долоо хоногийн амралтын өдөр таарсан;  Ажилтны ажиллах ээлж Нийтээр амрах баярын өдөр таарсан. 
3) Уртын ээлжээр ажиллах /ХтХ.92/
Уртын ээлжийн горим хэрэглэх нөхцөл:  Ажил олгогч тал уул уурхай, олборлох салбарын ажил эрхэлдэг байх  Ажилтныг байнга оршин суугаа газраас нь өөр, алслагдсан газар байрлуулж ажил үүрэг гүйцэтгүүлэх шаардлагатай байх
Уртын ээлжээр ажиллах ажилтны ажлын цаг:  Нэг өдрийн ажлын цагийн үргэлжлэл нь 12 цагаас илүүгүй байх;  Долоо хоногт 40 цагаас илүү ажилласан бол илүү ажилласан цагийн хөлсийг олгоно;  Ажил гүйцэтгэх газар, байр, ажлын байранд хүргэх, буцаах хугацааг ажилласан хугацаанд тооцно.
Уртын ээлжээр ажил гүйцэтгэх хугацаа: 14 хоног ажиллаад 14 хоног амрах
4) Ажлын цагийг нэгтгэн бодох /ХтХ.90/
● Нэгтгэн бодсон цаг нь тооцоот хугацаанд ногдох ердийн ажлын цагийн нийлбэрээс хэтэрч болохгүй;

● Ажлын цагийг нэгтгэн бодох нь Ажилтанд ээлжийн амралт олгох, нийгмийн даатгалд шимтгэл төлсөн хугацааг тооцуулах зэрэг хууль тогтоомжид заасан зохицуулалтыг хязгаарлах үндэслэл болохгүй.

● Ажлын цагийг нэгтгэн бодох журам.
Ажлын цагийг нэгтгэн бодох нөхцөл:
Анхаарах зүйлс:
Ажил, үйлчилгээ, үйлдвэрлэлийн онцлогоос шалтгаалан хуулиар тогтоосон өдрийн болон долоо хоногийн ердийн ажлын цагийн хязгаарыг баримтлах боломжгүй бол ажлын цагийг нэгтгэн бодно.
5) Ажлын цагийг богиносгох /ХтХ.85.1/
Ажлын цагийг богиносгох тухай эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссын шийдвэр гарсан
Жирэмсэн хөхүүл хүүхэдтэй эмэгтэй ажилтны ажлын цагийг богиносгохоор эмнэлгийн магадлагаа гаргасан
Ажлын цагийг нь богиносгосон ажилтны цалин хөлсийг цагаар, эсхүл хийснээр нь тооцож олгох бөгөөд богиносгосон цагт ногдох цалин хөлстэй тэнцэх хэмжээний олговрыг ажил олгогч нэмж олгоно.
Үйлдвэрлэл дээр мэргэжил эзэмшүүлэх, мэргэшил дээшлүүлэх сургалтанд хамрагдаж байгаа ажилтны ажлын цагийг суралцаж байх хугацаанд 
Эрх бүхий байгууллагаас тухайн ажлын байрыг хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлд хамааруулахаар тогтоосон
6) Ээлжийн амралт /ХтХ.99/
7) Амаржсаны амралт, эцгийн чөлөө авах эрх /ХтХ.137/
Хүүхэд төрүүлсэн эхийн амралт /ХтХ 137.1/
120 хоногоор тооцож заавал олгох
Ихэр хүүхэд төрүүлсэн эхийн амралт /ХтХ 137.2/
140 хоногоор тооцож заавал олгох
Шинээр төрсөн хүүхдээ асрах “эцгийн чөлөө  /ХтХ 137.5/
Ажлын 10-с доошгүй хоног
 Ажилтанд ээлжийн амралтыг заавал биеэр эдлүүлэх бөгөөд ажлын зайлшгүй шаардлагын улмаас ээлжийн амралтаа биеэр эдэлж чадаагүй ажилтан ээлжийн амралтын цалинг 1.5 дахин нэмэгдүүлсэн мөнгөн урамшууллыг олгоно.

 Ажилтан өөрийн хүсэлтээр ээлжийн амралтыг тухайн ажлын жилдээ багтаан хэсэгчлэн эдэлж болох бөгөөд хэсэгчлэн амрах ээлжийн амралтын аль нэг тасралтгүй амралтын үргэлжлэх хугацаа нь ажлын 10 өдрөөс доошгүй байна.
7.ЦАЛИН ХӨЛС, ОЛГОВОР
2) Нэмэгдэл хөлс /ХтХ.109/
Ердийн ажлын үргэлжлэх хугацаанаас илүү ажилласан
Дундаж цалин хөлсийг
1 Илүү цагаар ажилласан (Ажил олгогчийн санаачилгаар хэтрүүлсэн ажилласныг ойлгоно)
1.5 дахин, түүнээс дээш нэмэгдүүлэх 2 Долоо хоногийн амралтын өдөр ажилласан 1.5 дахин, түүнээс дээш нэмэгдүүлэх 3 Шөнийн цагаар ажилласан 1.2 дахин, түүнээс дээш нэмэгдүүлэх 4 Нийтээр амрах баярын өдөр ажилласан 2 дахин, түүнээс дээш нэмэгдүүлэх
5 Ээлжийн хуваарийн дагуу шөнийн ээлжинд ажилласан 1.2 дахин, түүнээс дээш нэмэгдүүлэх
Ажилтныг нөхөн амруулаагүй бол
1) Цалин хөлс /ХтХ.104.1/
 Цалин хөлсийг сард хоёроос доошгүй удаа тогтсон өдөр олгоно  Цалин хөлсийг олгох өдрийг хөдөлмөрийн дотоод хэм хэмжээ, эсхүл хөдөлмөрийн гэрээнд тусгана
3) Ажилтанд олгох нөхөн олговор  
Ажлын цагийг богиносгосны нөхөн олговор
Ажлын цагийг нь богиносгосон ажилтны цалин хөлсийг цагаар, эсхүл хийснээр нь тооцож олгох бөгөөд богиносгосон цагт ногдох цалин хөлстэй тэнцэх хэмжээний олговрыг нэмж олгоно. /ХтХ 115.1/
Гэрч хохирогчийн хамгаалалтад байсан хугацааны нөхөн олговор
Гэрч, хохирогчийн хамгаалалтад байсны улмаас ажиллаагүй хугацаанд ажилтны авах байсан цалинтай тэнцэх олговор /ХтХ 113.2/
Өөр ажилд шилжин ажилласны улмаас цалин хөлс нь буурсан бол цалин хөлсний зөрүүтэй тэнцэх хэмжээний олговрыг ажилтанд олгоно. /ХтХ 113.2/   
Цалин хөлс буурсан үеийн нөхөн олговор
Сул зогсолтын үеийн олговор Үндсэн цалингийн 60 хувьтай тэнцэх олговор олгоно. /ХтХ 116.1/   
8.САХИЛГЫН ШИЙТГЭЛ, ХАРИУЦЛАГА 1) Хөдөлмөрийн сахилгын шийтгэлийн шинэ төрлүүд /ХтХ.123.2/
2) Эд хөрөнгийн бүрэн хариуцлага хүлээлгэх хөөн хэлэлцэх хугацаа /ХтХ.123.5, 123.6/
Эд хөрөнгийн бүрэн хариуцлага хүлээх ажилтан
Сахилгын зөрчил гаргаснаас хойш нэг жил 
Бусад зөрчил
Сахилгын зөрчил гаргаснаас хойш 6 сар
Өөрт нь ганцаарчилсан хэлбэрээр хаалттай сануулах
Нийт ажилтанд зарлах хэлбэрээр нээлттэй сануулах
Үндсэн цалинг гурван сар хүртэл хугацаагаар 20% бууруулах
Албан тушаал бууруулах
Ажил олгогчийн санаачилгаар хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг цуцлах
Ноцтой зөрчил
Хөөн хэлэлцэх хугацаа тасалдах нөхцөлүүд:  Ажилтан эмнэлгийн магадалгаатай байх хугацаанд  Ажилтан ээлжийн амралттай байх хугацаанд  Зөрчлийг хууль хяналтын, аудитын байгууллагаас шалгах хугацаанд
3) Ажилтны учруулсан эд хөрөнгийн хохирлын хэмжээг тодорхойлоход ажилтны эрх ашгийг хамгаалах /ХтХ.132/
4) Эд хөрөнгийн хохирол нөхөн төлүүлэх журмыг хуульчилсан /ХтХ.133/
 Туршилт, тохируулгын явцад гарсан хохирлыг ажилтнаар төлүүлэх ✖

 Ажилтанд хариуцуулсан эд хөрөнгийг бүрэн бүтэн байлгах шаардлагатай нөхцөлийг ажил олгогч бүрдүүлээгүйгээс учирсан хохирлыг ажилтнаар төлүүлэх ✖
 Хөдөлмөр эрхлэлт дууссан ч шүүхээр ажилтнаас нөхөн төлүүлэх эд хөрөнгийн хариуцлагыг гаргуулж болно  Ажил олгогч зөвшөөрвөл эд хөрөнгийг ижил, эсхүл адил чанарын эд зүйлээр орлуулж, засаж барагдуулж, мөн хохирлыг хэсэгчлэн төлүүлэхээр талууд тохиролцож болно
9.ХӨДӨЛМӨРИЙН ГЭРЭЭГ ДУУСГАВАР БОЛГОХ,ЦУЦЛАХ
2) Хөдөлмөрийн эрхлэлтийн харилцааг Ажил олгогчийн санаачилгаар цуцлах /ХтХ 80.1.6/
Ажилтан ажилд орох үедээ боловсрол, мэргэжил, мэргэшлийн түвшнийг нотлох баримт бичгээ хуурамчаар бүрдүүлсэн 
хөдөлмөрийн харилцааг шууд цуцлах Ажил олгогчийн санаачилгаар
1) Хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг дуусгавар болгох үндэслэл /ХтХ 78.1.2/
1999 оны Хөдөлмөрийн хууль
ажил олгогч ажилтан
Хөдөлмөрийн харилцаа дуусгавар болох
2021 оны Хөдөлмөрийн хууль
ажил олгогч ажилтан
Хөдөлмөрийн харилцаа дуусгавар болох
Бөөнөөр халах- дараах тооны ажилтны хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг 90 хоногийн хугацаанд дуусгавар болгохыг ойлгоно. 
10-50 ажилтантай ажил олгогч нийт ажилтны 5 ≥ тооны 
51-499 ажилтантай ажил олгогч нийт ажилтны 10 ≥ тооны
500 буюу түүнээс дээш ажилтантай ажил олгогч 50 ≥ тооны
4) Бөөнөөр халах зохицуулалт /ХтХ.81/
3) Мэргэшил, ур чадварын хувьд тэнцэхгүй ажилтанд нэмэлт хугацаа тогтоох /ХтХ 80.1.2/
Мэргэжил, мэргэшлийн түвшин, ур чадвар, ажлын гүйцэтгэл нь тэнцэхгүй байгаа ажилтанд ажлын гүйцэтгэлээ сайжруулах боломжит хугацаа заавал олгоно.
Ажилтны төлөөлөгчидАжил олгогч
Хэлэлцэх асуудлууд /ХтХ 81.3/ :  Халагдах ажилтны тоог багасгах

 Тухайн аж ахуйн нэгж, байгууллагад байгаа сул орон тоонд ажилтныг шилжүүлэх

 Ажлын байр шинээр бий болгох

 Орон тоо нэмэгдэхэд эхний ээлжид авч ажиллуулах

 Ажилтныг мэргэшүүлэх, өөр мэргэжлээр сургах  Хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцаа дуусгавар болгосны тэтгэмжийн хэмжээ
Тодорхой болгох зүйлс /ХтХ 81.2/ :  Хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг цуцлах үндэслэл

 Хамрагдах ажилтны нэр

 Хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг дуусгавар болгох өдөр